Publieke onderzoeksinstituten in Nederland
Hoe kunnen publieke onderzoeksinstituten een zo groot mogelijke maatschappelijke en wetenschappelijke meerwaarde creëren? Dat is de startvraag van het advies dat de AWTI eind dit jaar gaat uitbrengen.
Wat zijn publieke onderzoeksinstituten?
Publieke onderzoeksinstituten nemen een bijzondere positie in binnen het kennis- en onderzoekslandschap: ze vallen niet onder het hoger onderwijs en het zijn geen bedrijven. De overeenkomst tussen deze instituten is dat hun onderzoek, of een deel daarvan, structureel publiek gefinancierd wordt en dat ze werken vanuit een maatschappelijke opdracht. Denk hierbij aan
- de planbureaus en rijkskennisinstellingen zoals RIVM, NFI, KNMI en KiM;
- de instituten van NWO en KNAW;
- de instituten voor toegepast onderzoek zoals TNO en WR;
- sectorgeoriënteerde instituten zoals het Nivel, Movisie en Mulier Instituut.
Wat het deze instituten kenmerkt, is een enorme diversiteit en dat het zich lastig laat afbakenen om welke instituten het precies gaat. Want wat maakt een onderzoeksinstituut publiek en wanneer is een instituut een onderzoeksinstituut?
Waarom een advies over publieke onderzoeksinstituten?
Over publieke onderzoeksinstituten zijn al vele adviezen en evaluaties verschenen. Dat levert belangrijke inzichten op, maar zelden zijn die gericht op de rol van deze instituten als onderdeel van het brede en diverse kennis- en onderzoekslandschap. Welke rol en positie willen we dat deze publieke onderzoeksinstituten innemen, in het licht van nieuwe maatschappelijke uitdagingen? Hoe kunnen we er bijvoorbeeld voor zorgen dat inhoudelijke kennis voldoende ‘stroomt’ en op het juiste moment op de juiste plek terechtkomt, zodat publieke onderzoeksinstituten zo goed mogelijk kunnen bijdragen aan maatschappelijke vraagstukken? En zijn de instituten voldoende toegerust om zich te verhouden tot de complexe en dynamische context waarin zij zich bevinden?
Ontwerpsessies
Als onderdeel van dit adviestraject heeft de AWTI in maart 2025 vier ontwerpsessies georganiseerd. We hebben ervoor gekozen deze sessies relatief vroeg in het adviestraject te organiseren, zodat het ons ook helpt het vervolg van het traject vorm te geven. Bij het samenstellen van de sessies hebben we gekozen voor een breed en divers gezelschap van stakeholders en deskundigen. De sessies waren gestructureerd in het proces en open in de inhoud. De veelheid aan ideeën die in de sessies naar boven is gehaald – en de gedachtewisseling daarover – helpt ons verder inhoudelijk richting te geven aan het traject. Ook heeft dit ons nieuwe inzichten gegeven in wat er leeft bij stakeholders en deskundigen. De synthese met de grote lijn van de sessies is onderaan deze pagina te vinden.
Aanpak
We vinden het belangrijk tijdens het adviestraject open met stakeholders en doelgroepen te communiceren en hen te betrekken in de totstandkoming van het advies. Naast het organiseren van ontwerpsessies, voeren we individuele gesprekken met stakeholders en deskundigen, en doen we inhoudelijk onderzoek. Bij de gesprekken en de inhoudelijke verdieping laten we ons mede leiden door de opbrengst van de ontwerpsessies.
Verwachte publicatiedatum
Eind 2025