AWTI e-mail alert 28 september 2023

Economen en klimaatdeskundigen: Fossiele subsidies ondermijnen het klimaatbeleid
Effectief klimaatbeleid begint met het uitfaseren van het gebruik van fossiele brandstoffen. Subsidies voor het gebruik van fossiele brandstoffen doen precies het tegenovergestelde en ondermijnen daarmee klimaatbeleid. Dat stelt een groep van economen en klimaatdeskundigen in een opiniestuk in ESB. “Vergelijk het met tegelijkertijd de airconditioning en de verwarming aanzetten: netto bereik je niks, behalve hoge kosten”, zo valt te lezen. In het stuk wordt ervoor gepleit om de subsidies op korte termijn uit te faseren. Een kortere versie van het stuk is gepubliceerd in het FD.
Publicatie ESG
Opiniestuk FD
Artikel HOP/U-Today

ECFR: EU moet bestaande technologische voorsprongen beter benutten
De Europese Unie moet ernaar streven om de mate waarin andere machten afhankelijk zijn van de EU te vergroten, in plaats van alleen zijn eigen afhankelijkheid van anderen te willen verkleinen. Dat stelt denktank European Council on Foreign Relations (ECFR). “De Europese Unie heeft een strategie nodig die ervoor zorgt dat zij een onmisbare technologiespeler blijft met haar eigen geo-economische hefbomen om het toekomstige economische slagveld vorm te geven. Anders zal het vast komen te zitten in een cyclus van moeten reageren op wat er ook maar uit Washington, Peking of elders komt”, zo valt te lezen. De denktank betoogt dat de EU haar eigen geo-economische invloed kan vergroten door zich te concentreren op het leiderschap in specifieke technologieën die van vitaal belang zijn voor belangrijke toeleveringsketens en voor de wereldeconomie als geheel. Onder andere de geavanceerde lithografiemachines van ASML worden als voorbeeld genoemd, omdat deze zo complex en gespecialiseerd zijn dat het ‘bijna onmogelijk’ is om ze op middellange termijn te vervangen.  Science Business heeft een artikel geschreven over de analyse.
Artikel Science Business
Publicatie ECFR

WIPO: Top vijf grootste wetenschaps- en technologieclusters zijn in Azië
De vijf grootste wetenschaps- en technologieclusters ter wereld bevinden zich in Oost-Azië. Dat blijkt uit de Global Innovation Index (GII) van de mondiale organisatie voor intellectueel eigendom WIPO. De lijst wordt aangevoerd door Tokio-Yokohama. China is het land met het grootste aantal clusters. De eerste Nederlandse notering is het cluster Amsterdam/Rotterdam op plek 26, Eindhoven staat op 41. WIPO maakt de clusters op basis van een analyse van patentaanvragen en publicaties van wetenschappelijke artikelen. Volgens WIPO-directeur Daren Tang behoren wetenschaps- en technologieclusters tot cruciale componenten voor het innovatievermogen van een land. "Door wetenschap, bedrijven en ondernemers samen te brengen, kunnen deze steden of regio’s een ecosysteem opbouwen dat wetenschappelijke ideeën vertaalt naar impact", zegt hij. Verder is het volgens hem bemoedigend dat ook in opkomende economieën het aantal clusters rap toeneemt.
Publicatie WIPO

Kamer wil accijnsverlaging op benzine betalen met geld uit Nationaal Groeifonds
Tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen (APB) diende Hermans (VVD) een motie in om een aantal aanvullende koopkrachtmaatregelen, waaronder het tegengaan van de stijging van de benzine- en dieselaccijnzen, te bekostigen vanuit het Nationaal Groeifonds. De motie is door een groot aantal partijen medeondertekend en is uiteindelijk ook aangenomen. Dit voorstel leidde echter ook tot geïrriteerde interrupties van verschillende partijen. Zo vreest Paternotte (D66) dat het innovatiefonds een ‘graaifonds’ voor politici dreigt te worden. Ook Klaver sprak zijn verbazing uit over de motie. “Hoe kan het nou dat de VVD, de partij van ondernemers, van innovatie, zegt: het is eigenlijk best een goed idee dat we dit fonds plunderen”, aldus Klaver (GL/PvdA)”. Verder dienden Hermans en Omtzigt een motie in op het gebied van migratie, waarin het kabinet onder andere wordt opgeroepen om het wetsvoorstel internationalisering in balans dit jaar nog naar de Kamer te sturen. Ook dit voorstel kon op een meerderheid rekenen. HOP/U-today en ScienceGuide hebben geschreven over de relevante discussies op het gebied van wetenschap, technologie en innovatie bij de APB. 
Verslag Algemene Politieke Beschouwingen (dag 1)
Verslag Algemene Politieke Beschouwingen (dag 2)
Artikel HOP/U-Today
Artikel HOP/U-today
Artikel ScienceGuide
Artikel ScienceGuide

Kennisveld reageert op Prinsjesdagplannen
De Vereniging Hogescholen (VH) pleit voor meer masteropleidingen in het hbo. Voorzitter Maurice Limmen: “Het is belangrijk dat scholieren bij het kiezen van een vervolgstudie weten dat je op het hbo kunt doorstromen naar een master. Zo krijgen ze meer interessante perspectieven aangeboden en kunnen ze zich verder verdiepen in een beroep. Tegelijk maakt dit het hbo een meer logische route voor jongeren die graag een beroepsopleiding doen, maar ook een master willen halen”. Ook vraagt Limmen aandacht voor het belang van hbo in krimpregio’s en praktijkgericht onderzoek.  Universiteiten van Nederland (UNL) is blij dat het kabinet ervoor kiest om de investeringen in universiteiten te continueren, maar bepleit dat een volgend kabinet deze investeringen moet doorzetten en structureel maken. “Universiteiten hebben een beter onderwijsstelsel nodig met een stabielere bekostiging”, aldus UNL-bestuurder Jouke de Vries. Ook NWO-voorzitter Marcel Levi benadrukt dat wetenschapsfinanciering een zaak is van de lange adem.
Nieuwsbericht VH
Nieuwsbericht UNL
Nieuwsbericht NWO

Kabinet wil cyberkeurmerk voor ICT-leveranciers
Minister Adriaansens wil dit jaar nog een subsidie beschikbaar stellen om een cyberkeurmerk voor ICT-leveranciers te ontwikkelen. Dat schrijft zij aan de Kamer. Naar aanleiding van een aangenomen VVD-motie is Adriaansens met de sector in gesprek gegaan over de behoeften voor een mkb-keurmerk voor cybersecurity. “Daarbij heb ik geconstateerd dat verschillende organisaties vooral een meerwaarde zien in een keurmerk voor ICT-dienstverleners om het grootste effect te bereiken op het cybersecurity beleid van mkb-organisaties. Deze behoefte komt nadrukkelijk sterker naar voren dan bijvoorbeeld een keurmerk gericht op de mkborganisaties zelf. Genoemde redenen hiervoor zijn dat ‘dé mkb’er niet bestaat’ en dat met name de kleine(re) mkb-organisaties voor een belangrijk deel juist afhankelijk zijn van hun ICT-dienstverlener als het gaat om het verhogen van hun cyberweerbaarheid”, aldus de minister. De minister wil het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV) een dergelijk keurmerk laten ontwikkelen. Dit zal naar verwachting ongeveer twee jaar duren. Ook iBestuur heeft een artikel geschreven over de Kamerbrief.
Kamerbrief: Voortgang moties mkb-keurmerk en een structurele cyberoefenagenda voor niet-vitale bedrijven
Artikel iBestuur
 

Veel aandacht voor WTI-onderwerpen in verkiezingsprogramma D66
Afgelopen vrijdag presenteerde D66 haar conceptverkiezingsprogramma. De partij noemt klimaat, onderwijs en ‘een eerlijke economie’ als speerpunten voor de verkiezingen. Het programma pleit voor investeringen in onderzoek en wetenschap. Zo wordt voorgesteld om het wetenschapsfonds van 5 miljard euro voor de komende tien jaar structureel te maken, toe te werken naar de doelstelling om 3% van het bbp aan O&O te besteden en het programma ‘Erkennen en Waarderen’ te versterken. Ook is er veel aandacht voor digitalisering. De partij pleit onder andere voor steviger toezicht op algoritmes en AI, de ontwikkeling van een quantum-proof standaard voor de beveiliging van gevoelige overheidsinformatie én een aparte minister van Digitale Zaken die zorgt voor een bundeling van kennis en expertise binnen de overheid.
Conceptverkiezingsprogramma D66: ‘Nieuwe energie voor Nederland’

Kabinet doet aanbevelingen voor Europese Onderwijsruimte
Het kabinet vindt dat de Europese Commissie nieuwe maatregelen moet introduceren om de hoge instroom van buitenlandse studenten in meerdere lidstaten in het Europese hoger onderwijs aan te pakken. Dat valt te lezen in een position paper over de tussentijdse evaluatie van de Europese Onderwijsruimte (EEA). Ook vindt het kabinet dat er meer inspanningen nodig zijn om gelijkheid te bevorderen in alle onderwijssectoren en dat de transparantie over de financieringsmogelijkheden voor de EEA-acties moet verbeteren. In een artikel van Neth-ER worden de aanbevelingen uit het paper toegelicht. 
Position paper over de ‘Call for Evidence’ van de tussentijdse evaluatie van de Europese onderwijsruimte (2020-2023)
Artikel Neth-ER

Onderwijsministers positief over resultaten OESO-rapport ‘Education at a Glance’
De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) heeft het jaarlijkse rapport Education at a Glance 2023 (EAG 2023) gepubliceerd. Hierin wordt jaarlijks gekeken naar onder andere de structuur, financiën en prestaties van het onderwijs in de OESO-landen. Dit jaar is het rapport voornamelijk gericht op het beroepsonderwijs. In een Kamerbrief reageren onderwijsministers Dijkgraaf en Paul op een aantal opvallende uitkomsten van het rapport. Volgens het rapport presteert het Nederlandse hoger onderwijs goed, net als voorgaande jaren. De ministers benadrukken dat het aandeel internationale studenten in Nederland (14%) relatief groot blijft ten opzichte van de rest van de OESO-landen (7%). “Deze cijfers bevestigen dat internationalisering een thema is dat onze blijvende aandacht verdient”, aldus de bewindspersonen. Neth-ER heeft een artikel geschreven naar aanleiding van het rapport en constateert dat Nederland met 21% technisch geschoolden in het beroepsonderwijs achter blijft ten opzichte van veel andere OESO-landen.
Kamerbrief over publicatie Education at a Glance 2023
Publicatie Education at a Glance 2023
Artikel Neth-ER

Raad van State vernietigt plannen voor toekomstige datacenters in Zeewolde
De Raad van State heeft het bestemmingsplan van de gemeente Zeewolde voor een groot datacenter definitief vernietigd, schrijft Tweakers. Diverse inwoners en organisaties sleepten de gemeente voor de rechter. Door de ontstane ophef kondigde Meta in juli 2022 al aan dat de bouw van het hyperscale datacenter niet meer doorging, maar door de uitspraak is het ook in de toekomst niet meer mogelijk om onder hetzelfde bestemmingsplan een datacenter te bouwen.
Artikel Tweakers

Europees Parlement debatteert over Europese wetgeving voor wetenschappelijke vrijheid
Het Europees Parlement debatteert over een mogelijk juridisch kader om de vrijheid van wetenschappelijk onderzoek in de EU te beschermen, schrijft Science Business. Initiatiefnemer Christian Ehler, Europarlementariër en rapporteur voor Horizon Europe, werkt aan een voorstel waarmee het Europees Parlement de Europese Commissie oproept om een dergelijk kader te ontwikkelen. Ehler is optimistisch over de kansen van het initiatief. “Ik heb onlangs een tijdje over deze kwestie gesproken met de voorzitter van de Commissie, Ursula von der Leyen, als onderdeel van onze ambities om de rechtsstaat te versterken, en ik hoop uiteraard dat de Commissie ons leiderschap zal volgen door zo snel mogelijk een wetgevingsvoorstel in te dienen”, aldus Ehler in een debat van de commissie Industrie, Technologie, Onderzoek en Energie (ITRE).
Artikel Science Business

Steeds meer lidstaten komen in actie voor Europese Innovatieagenda
Steeds meer lidstaten ondersteunen de New European Innovation Agenda (NEIA), meldt de Europese Commissie. De Commissie publiceerde vorige week een lijst met in gang gezette acties van lidstaten en met Horizon Europe geassocieerde landen in het kader van NEIA. Twintig lidstaten en geassocieerde landen hebben tot nu toe in totaal 169 acties gerapporteerd. Het gaat onder andere om nieuwe wetswijzigingen, beleidsinitiatieven en financieringsmogelijkheden. Volgens het overzicht van de Commissie heeft Nederland nog geen actie ondernomen. 
Persbericht Europese Commissie
Artikel Science Business

Financieringsproblemen vormen bedreiging voor Europese ruimtevaartambities
De Europese particuliere ruimtevaartindustrie komt moeilijk van de grond, schrijft Science Business. In een artikel waarschuwen vertegenwoordigers uit de sector dat de Europese industrie achterloopt ten opzichte van andere wereldmachten, waardoor de EU afhankelijk dreigt te worden van Amerikaanse, Chinese of Indiase raketten. Europese startups hebben moeite om de benodigde investeringen te krijgen en klagen over complexe governance. De denktank Bruegel analyseerde onlangs de Europese ruimtevaartindustrie. Onderzoeker Fransesco Nicoli betoogt tegen Science Business dat het niet alleen een kwestie is van hoeveel publiek geld wordt geïnvesteerd, maar ook van hoe het wordt geïnvesteerd. “Ariane was geweldig, maar het was één aanbieder en had geen concurrentie. Dit is een recept voor het vertragen van innovatie, en dat is precies wat er is gebeurd. Europa was een leider op het gebied van commerciële ruimtevaartdiensten en werd door de VS overtroffen”, aluds Nicoli. Ook Bruegel waarschuwt dat de Europese particuliere ruimtevaartindustrie aanzienlijk achterloopt op de Amerikaanse.
Artikel Science Business
Publicatie Bruegel

The Guild: Ambitieus onderzoeksbeleid voor een succesvolle groene en digitale transitie
Het is essentieel om de ingewikkelde relatie tussen de digitale en de groene transitie te begrijpen, deze met elkaar te verbinden en gebruik te maken van hun potentiële synergiën. Dat stelt universiteitenkoepel The Guild in een paper. Hierin worden aanbevelingen gedaan over deze ‘tweelingtransitie’ aan beleidsmakers, onderzoeksfinanciers en kennisinstellingen. De koepel pleit er onder andere voor om ambitieus te investeren in onderzoek en innovatie op het gebied van de dubbele transitie, om Europa als wereldleider te positioneren. “Meer dan ooit moeten we over disciplines en sectoren heen samenwerken om synergiën tot stand te brengen en een solide wetenschappelijke basis voor goed bestuur te creëren. Het samenbrengen van de groene en digitale transitie is een belangrijke stap in dit streven”, aldus Ole Petter Ottersen, waarnemend secretaris-generaal van The Guild.
Nieuwsbericht The Guild
Publicatie The Guild

Science Business: Kleine lettertjes in Horizon-deal verbinden Verenigd Koninkrijk aan volgend Kaderprogramma
Het Verenigd Koninkrijk krijgt mogelijk alleen een terugbetaling vanwege een eventuele lage deelname aan Horizon Europe als land ook deelneemt aan het volgende Europese Kaderprogramma voor Onderzoek en Innovatie. Dat staat in de details van de associatieovereenkomst voor de terugkeer van het VK in Horizon Europe, schrijft Science Business. Het land kan geld terugvorderen als het meer dan 16% aan het programma betaalt dan het eruit haalt. Een dergelijke regeling was een voorwaarde voor de Britse regering om tot een akkoord te komen. In het voorstel staat echter dat terugbetaling ‘zal worden toegepast op operationele bijdragen van het VK aan een volgend programma waaraan het VK deelneemt’. Dit moet een potentiële financiële stimulans voor het land zijn om door te gaan naar het volgende programma. De opvolger van Horizon Europe moet in 2028 van start gaan.
Artikel Science Business

LERU: Toolbox voor Europese Onderzoeksruimte is onvoldoende
De ‘toolbox’ voor universiteiten en lidstaten bedoeld om onderzoeksloopbanen te verbeteren is nuttig, maar pakt de fundamentele kwesties die onderzoekers en onderzoeksinstellingen bezighouden niet aan. Dat stelt de League of European Research Universities (LERU). In juli heeft de Europese Commissie een toolbox met  maatregelen gepresenteerd, waaronder nieuw Europees kader voor onderzoekscarrieres, een nieuw Handvest voor Onderzoekers en een Europees Competentiekader voor Onderzoekers (ResearchComp). Volgens LERU kan deze toolbox nuttig zijn, maar bestaat het risico dat het ‘niets meer is dan een oppervlakkige gimmick’. “De verantwoordelijkheid voor aantrekkelijke onderzoeksloopbanen in Europa kan niet alleen bij de instellingen worden gelegd. Universiteiten hebben echt actieve betrokkenheid van hun lidstaten nodig op het gebied van loopbaanonderwerpen, op het gebied van regelgeving en financiering. En we hebben een veel sterkere coördinatie-inspanning op Europees niveau nodig om de structurele barrières te overwinnen die onderzoekscarrières in Europa belemmeren”, aldus Bert Overlaet, voorzitter van de LERU Careers of Researchers & HR beleidsgroep.
Nieuwsbericht LERU

Duitsland investeert 4 miljard euro in microchip-projecten
Duitsland is van plan om via het Europese programma ‘Important Projects of Common Interest’ (IPCEI) ongeveer 4 miljard euro te investeren in 31 projecten op het gebied van microchips, schrijft EURACTIV. Vorige week kondigde het Duitse ministerie van Economische Zaken en Klimaatactie de projecten aan. “Duitsland levert een beslissende bijdrage aan de voorzieningszekerheid van Europa met halfgeleiders en chips”, aldus minister van Economie Robert Habeck in een persbericht. De investering is onderdeel van het IPCEI micro-elektronica en communicatietechnologie, waaraan 14 lidstaten deelnemen. De Europese Commissie keurde in juni 8,1 miljard euro aan staatssteun goed voor deze projecten. Naar verwachting moet het IPCEI tot 13,7 miljard euro aan private financiering ophalen. In totaal ontvangen 56 bedrijven subsidies voor 68 projecten. De Duitse regering heeft in het regeerakkoord de ambitie uitgesproken om Duitsland tot een mondiaal knooppunt voor de halfgeleiderindustrie te maken.
Artikel EURACTIV

Europese Commissie presenteert werkprogramma Erasmus+
De Europese Commissie heeft het Erasmus+ werkprogramma gepresenteerd. In een artikel van Neth-ER worden de belangrijkste prioriteiten uit het programma toegelicht. Het programma richt zich in onder andere op inclusiviteit, met bijzondere aandacht voor het betrekken van Oekraïense vluchtelingen, en het verder implementeren van de groene en digitale transitie in het programma. Het programma ontvangt in 2024 ruim 4,3 miljard euro, wat een recordbedrag is.
Publicatie Europese Commissie
Artikel Neth-ER

Nieuw initiatief voor Europees topcentrum voor windenergie
Negen onderzoeksinstituten en universiteiten die lid zijn van het European Energy Research Alliance Joint Programma Wind gaan een Europees topcentrum (EuCoE) voor windenergie oprichten. Dat meldt TNO, een van de deelnemende organisaties, in een nieuwsbericht. Het EuCoE moet een platform worden waar private en publieke financiering samenkomen, de onderzoeksbehoeften van zowel de academische wereld als de industrie worden gedefinieerd en de projecten worden geformuleerd die de nodige oplossingen zullen leveren. De samenwerking moet het Europese leiderschap op het gebied van onderzoek naar onshore en offshore windenergie versterken.
Nieuwsbericht TNO

Minister VS: Spin off-cultuur ontstaat door investeringen in CHIPS and Science Act
De Amerikaanse minister van handel Gina Raimondo prees afgelopen week de innovatieve kracht die ontstaat door onderzoek en ontwikkeling dichtbij universiteiten te laten plaatsvinden. Dat zei ze tegenover het congres, een jaar na de invoering van de CHIPS and Science Act. Raimondo ziet op die manier een sterke spin off-cultuur ontstaan, waarbij innovaties beginnen in een lab en vervolgens commercieel worden uitgewerkt. Via zogeheten Tech Hubs wil ze dat de VS toonaangevend blijft op belangrijke terreinen als quantum en AI. "Via Tech Hubs bouwen we een heel innovatief netwerk waar universiteiten, bedrijven, uitvinders en ondernemers samen worden gebracht om geavanceerde ontwikkelingen aan te jagen die uiteindelijk leiden tot banen", aldus Raimondo. In de agenda van de CHIPS and Science Act is verder een belangrijke rol weggelegd voor de productie van halfgeleiders. Raimondo gaf daarbij aan dat voor het einde van het jaar ook andere opkomende technologieën in beeld komen.
Artikel NextGov

VN maant tot haast met SDG's, en meer betrokkenheid wetenschap
De VN dringt er bij de lidstaten op aan om meer vaart te maken met het halen van de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG's). Afgelopen week werd een verklaring ondertekend tijdens de VN-SDG-top in New York om de inspanningen te versnellen. In een artikel wijst University World News erop dat hierbij een belangrijke rol is weggelegd voor de wetenschap. De lidstaten zouden bijvoorbeeld de toegang tot open wetenschap kunnen verbeteren, plus het beschikbaar maken van betaalbare en open source technologie. Ook zouden ontwikkelingslanden meer kunnen profiteren van kunstmatige intelligentie. Volgens Hilligje van 't Land, secretaris-generaal van de International Association of Universities (IAU), wordt het hoger onderwijs momenteel nog minder betrokken, omdat dit onderwijsniveau zelfstandiger opereert dan het basis- en voortgezet onderwijs. Van 't Land vreest dat hierdoor de focus vanuit universiteiten vooral zal liggen op klimaatkwesties en minder op anders SDG's, zoals armoede.
Artikel University World News
Verklaring VN

Experts doen aanbevelingen voor terugdringen academische corruptie
In een artikel op University World News worden aanbevelingen gedaan om academische corruptie tegen te gaan. Zo is het volgens onderzoeker Elena Denisova-Schmidt, verbonden aan de Zwitserse University of St Gallen (HSG) en het Amerikaanse Center for International Higher Education, in eerste instantie noodzakelijk om het begrip academische integriteit verder te ontwikkelen. Daarbij moeten innovatieve benaderingen worden gevonden om het risico op corruptie te kunnen terugdringen. Ook zou bij onderzoek naar academische integriteit de samenwerking moeten worden gezocht met mensen uit de praktijk en moet er meer kennis komen nieuwe technologieën die fraude mogelijk maken en ervoor kunnen zorgen dat fraude onder de radar blijft.
Artikel University World News

VK, VS, Canada en Australië investeren in onderzoek naar schone energie
Het VK investeert samen met de VS, Canada en Australië 61 miljoen pond (76 miljoen dollar) in het nieuwe programma ‘Global Centers on clean energy and climate change’. Via het programma, dat wordt geleid door de Amerikaanse National Science Foundation (NSF), wordt onderzoek gefinancierd naar "op gebruik geïnspireerde" thema's op het gebied van schone energie en klimaatverandering. Hierbij wordt de focus gelegd op onderdelen van de economie die lastig uitstootvrij te maken zijn. De investeringen moeten bijdragen aan de net zero-doelstelling voor 2050.
Nieuwsbericht UKRI

Tweede EU-China digitale dialoog op hoog niveau
Op 18 september hebben de Europese Commissie en China de tweede digitale dialoog op hoog niveau gehouden. Hier is onder andere gesproken over de regulering van platforms en data, onderzoek en innovatie op het gebied van AI en de veiligheid van online producten. “We kunnen onze zorgen en verschillende standpunten niet in één dag oplossen, maar we zullen de dialoog over digitale kwesties, die zo fundamenteel zijn voor zowel onze economieën als onze samenlevingen, in stand houden”, aldus Eurocommissaris Jourová. EURACTIV heeft een artikel geschreven over de bijeenkomst.
Persbericht Europese Commissie
Artikel EURACTIV

ARUA en The Guild lanceren drie nieuwe Afrikaans-Europese excellente onderzoeksclusters
De African Research Universities Alliance (ARUA) en The Guild of European Research-Intensive Universities (The Guild) hebben drie nieuwe Africa-Europe Clusters of Research Excellence (CoRE) gelanceerd. De nieuwe clusters zijn een reactie op de formele lancering van de AU-EU Innovatieagenda. De clusters sluiten aan bij de overige Afrikaans-Europese CoREs die in juni zijn gelanceerd. In totaal zijn er nu 20 clusters, waarbij meer dan 250 onderzoekers van 60 universiteiten en onderzoeksinstituten bij betrokken zijn.
Nieuwsbericht The Guild