Transformatiegericht innovatiebeleid
Het Nederlandse innovatiebeleid is uitgegroeid tot een rijke beleidsmix waarmee de overheid de verschillende knelpunten voor innovatie wil oplossen. In dit advies verkent de raad welke ontwikkeling in innovatiebeleid nodig is om tot een effectieve beleidsmix te komen die meer transformatie-gericht is.
Het huidige innovatiebeleid in Nederland, maar ook in veel andere landen, omvat een breed palet aan perspectieven en beleidsinstrumenten. Deze beleidsmix heeft zich in de loop der tijd ontwikkeld als reactie op technologische, politieke, economische en maatschappelijke ontwikkelingen. Traditioneel gezien voert de overheid innovatiebeleid vanuit het perspectief dat wetenschap, technologieontwikkeling en innovatie bijdragen aan economische groei. Met het klassieke innovatiebeleid probeert de overheid marktfalen te repareren: door kennis-spillovers, onzekerheid over rendement op investeringen in onderzoek en innovatie investeren bedrijven minder dan maatschappelijk gezien gewenst is.
Omdat het besef groeit dat meer onderzoek en kennisontwikkeling niet automatisch leidt tot meer innovatie, zijn later instrumenten toegevoegd die gericht zijn op de reparatie van systeemfalen en de versterking van innovatiesystemen. In een innovatiesysteem is de ontwikkeling en verspreiding van innovaties de uitkomst van een systeem van actoren die samenwerken binnen een bepaalde politieke, economische, culturele institutionele context. In een innovatiesysteem bepalen interacties tussen deze actoren, hun netwerken, infrastructuren en instituties (cultuur, wetten en regels) samen de snelheid, richting en verspreiding van innovaties.
Recentelijk is er beleid bijgekomen dat uitgaat van de gedachte dat overheden ook moeten sturen op innovatie om benodigde maatschappelijke transities te versnellen. Er is sprake van transitiefalen: de bestaande innovatiesystemen krijgen het niet voor elkaar om zichzelf opnieuw uit te vinden en een radicaal andere koers in te zetten waarbij oog is voor de sociale en ecologische effecten van technologische innovatie en economische groei. Dit type beleid wordt ook wel missiegedreven of transformatief innovatiebeleid genoemd. Dit beleid stuurt meer op het oplossen van maatschappelijke uitdagingen. Nederland volgt deze ontwikkeling met het missiegedreven topsectoren- en innovatiebeleid.
Inmiddels is het Nederlandse innovatiebeleid uitgegroeid tot een rijke beleidsmix waarmee de overheid de verschillende knelpunten voor innovatie wil oplossen. Er is consensus onder beleidsmakers en innovatiewetenschappers dat gemengde beleidspakketten het beste werken. Elk instrument richt zich op een specifiek probleem en het geheel telt op tot meer dan de som der delen, door interactie tussen instrumenten en beleidsprocessen. Maar er is nog weinig duidelijkheid over welke beleidsaanpak en -mix effectief kan zijn om zowel het nationaal innovatief vermogen te stimuleren als om met innovatie bij te dragen aan sociale doelen en complexe maatschappelijke opgaven. De raad verkent in dit advies welke ontwikkeling in innovatiebeleid nodig is om tot een effectieve transformatie-gerichte beleidsmix te komen.
Verwachte publicatiedatum
Zomer 2023